ಬುಧಿಸಾಗರ್ ಕುಂದರನ್: ಭಾರತೀಯ ಕ್ರಿಕೆಟ್ ಮರೆತ ಕನ್ನಡದ ಕ್ರಿಕೆಟಿಗ.

ಭಾರತೀಯ ಕ್ರಿಕೆಟ್ ಈಗ ಒಂದು ಕ್ರೀಡೆಯಾಗಿರದೆ, ಹಣದ ಹೊಳೆ ಹರಿಸುವ ಒಂದು ಉದ್ಯಮವಾಗಿ ಮಾರ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಈಗ ಒಬ್ಬ ಕ್ರಿಕೆಟಿಗ ಒಂದೇ ಒಂದು ಪಂದ್ಯದಲ್ಲಿ ಮಿಂಚಿದರೂ ಮುಂದಿನ ಐದಾರು ಪಂದ್ಯಗಳಿಗೆ ಆತ ತಂಡದ ಕಾಯಂ ಸದಸ್ಯ. ಆ ಮೂಲಕ ಆತ ಕೋಟ್ಯಾಧಿಪತಿ. ಆದರೆ ಅರುವತ್ತರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಈಗಿನ ನಮ್ಮ ಏಕದಿನ ತಂಡದ ನಾಯಕ ವಿಕೆಟ್ ಕೀಪರ್, ಬ್ಯಾಟ್ಸಮನ್ ಮಹೇಂದ್ರ ಸಿಂಗ್ ಧೋನಿಯನ್ನು ಮೀರಿಸುವಂತ ಒಬ್ಬ ಉತ್ತಮ ವಿಕೆಟ್ ಕೀಪರ್ ಆಕ್ರಮಣಶೀಲ ಬ್ಯಾಟ್ಸಮನ್ ಹೇಗೆ ನಮ್ಮ ಕ್ರಿಕೆಟ್ ಮಂಡಳಿಯ ಹೊಲಸು ರಾಜಕೀಯಕ್ಕೆ ಬಲಿಯಾಗಿ ತನ್ನ ೩೦ನೆ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿಯೇ ದೇಶ ತೊರೆದು ಸ್ಕಾಟ್'ಲ್ಯಾಂಡ್ ಹೋಗಿ ನೆಲಸಬೇಕಾಯಿತು, ಮತ್ತು ಆತನನ್ನು ನಮ್ಮ ಕ್ರಿಕೆಟ್ ಮಂಡಳಿ ಮುಂದೆ ಹೇಗೆ ಮರೆಯಿತು ಎಂಬುದನ್ನು ನೋಡಿ.

ಆ ನತದೃಷ್ಟ ಕ್ರಿಕೆಟಿಗನೆ ಕನ್ನಡ ನಾಡಿನ ಬುಧಿಸಾಗರ್ ಕೃಷ್ಣಪ್ಪ ಕುಂದರನ್. 1939'ರ ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2'ರಂದು ಹುಟ್ಟಿದ ಬುಧಿಸಾಗರ್ ಕುಂದರನ್ ರ ಹುಟ್ಟೂರು ಅವಿಭಾಜಿತ ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಉಚ್ಚಿಲ (ಎರ್ಮಾಳ್). ಆಗಿನ ಬಹುತೇಕ ಕರಾವಳಿಯ ಜನರು ಉದ್ಯೋಗವನ್ನರಸಿ ಮುಂಬೈ'ಗೆ ತೆರಳುತ್ತಿದ್ದರು. ಹಾಗೆ ಬುಧಿಸಾಗರ್ ಕುಟುಂಬವು ಮುಂಬೈಗೆ ವಲಸೆ ಹೋಯಿತು. ಚಿಕ್ಕಂದಿನಲ್ಲೇ ಕ್ರಿಕೆಟ್ನಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತಿ ಬೆಳಸಿಕೊಂಡ ಬುಧಿಸಾಗರ್ ಆ ಬಡತನದಲ್ಲಿಯು ಮುಂದೊಂದು ದಿನ ಕ್ರಿಕೆಟ್ನಲ್ಲಿ ಭಾರತವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ಕನಸು ಕಾಣುತ್ತಿದ್ದರು. ಇವರ ಕ್ರಿಕೆಟ್ ಹುಚ್ಚಿನ ಬಗ್ಗೆ ತಂದೆಗೆ ಆಕ್ರೋಶವಿದ್ದರೂ ತಾಯಿ ಮಾತ್ರ ಮಗನ ಬೆಂಬಲಕ್ಕೆ ನಿಂತಿದ್ದರು. ತಮ್ಮ ತಾಯಿ, ತಂದೆಗರಿವಿಲ್ಲದಂತೆ ಅವರ ಬಿಳಿ ಬಣ್ಣದ ಪ್ಯಾಂಟ್ ಶರ್ಟನ್ನು ಕ್ರಿಕೆಟಿನ ಬಿಳಿಯುಡುಗೆಯಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸಿ ಕೊಟ್ಟಿದ್ದೆ ಬುಧಿಸಾಗರ್'ರವರ ಮೊದಲ ಕ್ರಿಕೆಟ್ ಉಡುಗೆಯಾಯಿತು.

ಮುಂಬೈನಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಆರಂಭದ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಬುಧಿಸಾಗರ್ ಪೋರ್ಟ್ ವಿಜಯ್ ಮತ್ತು ಪಿ.ಜೆ.ಹಿಂದೂ ಜಿಮ್ಖಾನ ಪರವಾಗಿ ಆಡುತ್ತಿದ್ದರು. ತಾನಾಡಿದ ಮೊದಲ ಸ್ಥಳೀಯ ಪಂದ್ಯದಲ್ಲಿಯೇ ದ್ವಿಶತಕ ಬಾರಿಸಿ ಭಾರತೀಯ ಕ್ರಿಕೆಟ್ ಲೋಕಕ್ಕೆ ತಮ್ಮ ಆಗಮನವನ್ನು ಸಾರಿದ್ದರು.ಸ್ಥಳೀಯ ಕ್ರಿಕೆಟ್ ಕ್ಲಬ್'ಗಳಲ್ಲಿ ಉತ್ತಮ ಪ್ರದರ್ಶನ ನೀಡಿದ ಬುಧಿ ಮುಂದೆ 1958-59'ರಲ್ಲಿ ಕ್ರಿಕೆಟ್ ಕ್ಲಬ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾದ ಪರವಾಗಿ ಪ್ರವಾಸಿ ವಿಂಡಿಸ್ ತಂಡದ ವಿರುದ್ದ ಮೊದಲ ದರ್ಜೆ ಕ್ರಿಕೆಟಿಗೆ ಪಾದಾರ್ಪಣೆ ಮಾಡಿದರು.ಆ ಎರಡು ಪಂದ್ಯಗಳ ಬಳಿಕ ಮುಂದಿನ ವರ್ಷ 1960'ರಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲರ ಹುಬ್ಬೆರುವಂತೆ ಮುಂಬೈನ ಬ್ರಬೋರ್ನ್ ಸ್ಟೇಡಿಯಂನಲ್ಲಿ ಪ್ರವಾಸಿ ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾದ ವಿರುದ್ದ ಟೆಸ್ಟ್ ಕ್ರಿಕೆಟಿಗೆ ಪಾದಾರ್ಪಣೆ ಮಾಡಿದರು. ಆಗ ಬುಧಿಸಾಗರ್'ಗೆ ಕೇವಲ 20 ವರ್ಷ. ಆಶ್ಚರ್ಯವೆಂದರೆ ತಮ್ಮ 20'ನೆ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಟೆಸ್ಟ್ ಕ್ರಿಕೆಟಿಗೆ ಪಾದಾರ್ಪಣೆ ಮಾಡಿದ ಬುಧಿಸಾಗರ್ ಆ ಮುಂಚೆ ಯಾವುದೇ ರಣಜಿ ಪಂದ್ಯವನ್ನಾಡಿರಲಿಲ್ಲ. ರಣಜಿ ಪಂದ್ಯಾವಳಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾದ ಮೇಲೆ ಯಾವುದೇ ರಣಜಿ ಪಂದ್ಯವನ್ನಾಡದೆ ನೇರವಾಗಿ ಟೆಸ್ಟ್ ಪಂದ್ಯಗಳಿಗೆ ಅವಕಾಶ ಪಡೆದವರು ಕುಂದರನ್ ಅವರ ನಂತರ ವಿವೇಕ್ ರಾಜ್ದಾನ್ ಮತ್ತು ಪಾರ್ಥಿವ್ ಪಟೇಲ್ ಮಾತ್ರ.

ತಮ್ಮ ಮೊದಲ ಟೆಸ್ಟ್ ಪಂದ್ಯಕ್ಕೆ ಕೀಪಿಂಗ್ ಮಾಡಲು ಸೂಕ್ತ ಗ್ಲೌಸಿಲ್ಲದೆ ತಂಡದ ಇನ್ನೊಬ್ಬ ಕೀಪರ್ ನರೇನ್ ತಹ್ಮನೆಯಿಂದ ಗ್ಲೌಸ್'ನ್ನು ಎರವಲು ಪಡೆದು ಕೀಪಿಂಗ್ ಆರಂಭಿಸಿದ್ದರು. ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಮಲಗಿದರೆ ನೆರೆಹೊರೆಯವರ ವಿಪರೀತ ಗಲಾಟೆಗಳು ತೊಂದರೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ ಎಂದುಕೊಂಡು ಪಂದ್ಯ ನಡೆದ ಐದೂ ದಿನ ರಾತ್ರಿ ಮುಂಬೈ'ನ ಆಜಾದ್ ಮೈದಾನದಲ್ಲಿ ಬುಧಿಸಾಗರ್ ನಿದ್ದೆ ಮಾಡಿದ್ದರು.

ಮುಂದೆ ಮದ್ರಾಸಿನಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಮುಂದಿನ ಟೆಸ್ಟ್'ನಲ್ಲಿ ಕುಂದರನ್ ತನ್ನ ಪರಾಕ್ರಮ ತೋರಿಸಿದ್ದರು. ತಾನೆದುರಿಸಿದ ಮೊದಲ ಓವರಿನಲ್ಲಿಯೆ 16 ರನ್ ಚಚ್ಚಿದ ಕುಂದರನ್'ರ ಬಳಿ ನಂತರ ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾದ ಕ್ರಿಕೆಟ್ ವಿವರಣೆಕಾರ ಮೈಕಲ್ ಚಾರ್ಲ್'ಟನ್ ಧಾವಿಸಿ "ನೀನು ಆಡುತ್ತಿರುವುದು ಟೆಸ್ಟ್ ಕ್ರಿಕೆಟ್ ಎಂಬ ಅರಿವಿದೆಯೆ" ಎಂದು ಕೇಳಿದ್ದರು. ಇಂದಿನ ಏಕದಿನ ಪಂದ್ಯಗಳಲ್ಲಿರುವಂತೆ ತಮ್ಮ ಶಿಕ್ತಿಯುತ ಹೊಡೆತಗಳಿಗೆ ಹೆಸರಾಗಿದ್ದ ಕುಂದರನ್ ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾದ ಬೌಲರಗಳನ್ನು ಹಿಗ್ಗ ಮುಗ್ಗ ಚಚ್ಚಿ 71 ರನ್ನುಗಳನ್ನು ಬಾರಿಸಿದ್ದರು. ಆ ಇನ್ನಿಂಗ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಮೊತ್ತ ಕೇವಲ 149. ಮುಂದಿನ ಇನ್ನಿಂಗ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಕುಂದೆರನ್'ರ ಗಳಿಕೆ 33 ರನ್. ಭಾರತ ಆ ಟೆಸ್ಟ್ ಸೋತರು ಭಾರತೀಯ ಟೆಸ್ಟ್ ಕ್ರಿಕೆಟಿಗೆ ಓರ್ವ ಆಕರ್ಷಕ ಹೊಡೆಬಡಿಯ ದಾಂಡಿಗ ಮತ್ತು ವಿಕೆಟ್ ಕಿಪರ್'ನ ಪ್ರವೇಶವಾಯಿತು.

ತನ್ನ ಮೂರನೇ ಟೆಸ್ಟ್ ಬಳಿಕ ಬುಧಿ ರಣಜಿ ಪ್ರವೇಶ ಮಾಡಿದರು.ರೈಲ್ವೇಸ್ ಪರವಾಗಿ ಆಡಿದ ಅವರು ಮೊದಲ ಪಂದ್ಯದಲ್ಲಿಯೇ ಅಮೋಘ ದ್ವಿಶತಕ (205) ದಾಖಲಿಸಿದರು. ಅದೇ ವರ್ಷದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರದ ವಿರುದ್ದ ಮತ್ತೊಂದು ಶತಕ ಸಿಡಿಸಿದರು.

ಮುಂದಿನ ಋತುವಿನಲ್ಲಿ (1961-62)ಸ್ವದೇಶದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ವಿರುದ್ದ ಸರಣಿಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ವಿಂಡಿಸ್ ಪ್ರವಾಸದಲ್ಲಿ ಆಗ ತಾನೆ ಪ್ರವರ್ಧಮಾನಕ್ಕೆ ಬಂದ ಫಾರುಕ್ ಇಂಜಿನಿಯರ್ ಜೊತೆ ಸ್ಥಾನ ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳಬೇಕಾಯಿತು.

1962ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಭಾರತ ಚೀನಾ ಯುದ್ದ ಬುಧಿ ಪಾಲಿಗೆ ಶಾಪವಾಯಿತು. ರೈಲ್ವೇಸ್ ಯುದ್ಧದ ನಿಮಿತ್ತ ತನ್ನ ತಂಡವನ್ನು ಪಂದ್ಯಾವಳಿಯಿಂದ ಹಿಂದೆಗೆದುಕೊಂಡಿತು. ಬುಧಿ ಬರಿಗೈಯಲ್ಲಿ ಕೂರಬೇಕಾಯಿತು!! ಆ ಸಂದರ್ಭವನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸಿಕೊಂಡ ಫಾರುಕ್ ಇಂಜಿನಿಯರ್ ಭಾರತೀಯ ತಂಡದಲ್ಲಿ ಬುಧಿ ಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಸಂಚಕಾರ ತಂದರು. ಬುಧಿ ತನ್ನ ಸ್ಥಾನ ಮರಳಿ ಪಡೆಯಲು 1963-64ರ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ ವಿರುದ್ದ ಸ್ವದೇಶದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಸರಣಿವರೆಗೆ ಕಾಯಬೇಕಾಯಿತು.

ಅವಿಸ್ಮರಣೀಯ ಸರಣಿ: 1964'ರಲ್ಲಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ವಿರುದ್ದ ಸರಣಿ ಬುಧಿಗೆ ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಭಾರತೀಯ ಕ್ರಿಕೆಟ್ ಪಾಲಿಗೆ ಅವಿಸ್ಮರಣೀಯವಾಗಿತ್ತು ಸರಣಿಗೆ ಆಯ್ಕೆಯಾಗಿದ್ದ ಇಂಜಿನಿಯರ್ ಗಾಯದ ಸಮಸ್ಯೆಯಿಂದ ಅನರ್ಹಗೊಂಡಾಗ ಬುಧಿ ತಂಡಕ್ಕೆ ಮತ್ತೆ ಕಾಲಿಟ್ಟರು. ಮದರಾಸಿನಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಮೊದಲ ಟೆಸ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಆರಂಭಿಕ ಆಟಗಾರನಾಗಿ ಕ್ರೀಸಿಗೆ ಆಗಮಿಸಿದ ಬುಧಿ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಬೌಲರ್'ಗಳನ್ನು ಚಿಂದಿ ಉಡಾಯಿಸಿದರು. ಮೊದಲ ದಿನವೆ ತನ್ನ ಬ್ಯಾಟಿನಿಂದ 170 ರನ್ ಸಿಡಿಸಿದ ಬುಧಿ ಆ ಇನ್ನಿಂಗ್ಸಿನಲ್ಲಿ 31 ಬೌಂಡರಿಗಳ ಮೂಲಕ 192 ರನ್ ಗಳಿಸಿದರು. ಇದು ಈತನಕ ಭಾರತೀಯ ಕೀಪರ್'ನೊಬ್ಬನ ಶ್ರೇಷ್ಠ ವಯಕ್ತಿಕ ಮೊತ್ತ. ಅವರ 31 ಬೌಂಡರಿಗಳ ದಾಖಲೆ ಮುರಿಯಲು 2000-01 ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯ ವಿರುದ್ದ ಸರಣಿಯಲ್ಲಿ ವಿ ವಿ ಎಸ್ ಲಕ್ಷ್ಮಣ್ ಬರಬೇಕಾಯಿತು. ಬುಧಿ ಆ ಪಂದ್ಯದಲ್ಲಿ ವಿಕೆಟ್ ಹಿಂದುಗಡೆ ಆರು ಬಲಿ ಪಡೆದಿದ್ದರು. ಅದೇ ಸರಣಿಯ ನಾಲ್ಕನೇ ಟೆಸ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಬುಧಿ ಮತ್ತೊಂದು ಶತಕ ಸಿಡಿಸಿ ಸರಣಿಯಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟು 525 ರನ್ ಕೂಡಿಸಿದರು. ಇಂತಹ ಒಂದು ಉತ್ತಮ ಪ್ರದರ್ಶನದ ಹೊರತಾಗಿಯು ಅವರನ್ನು ಮುಂದಿನ ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾ ವಿರುದ್ದ ಸರಣಿಗೆ ತಂಡದಿಂದ ಕೈಬಿಡಲಾಯಿತು!! ಇದು ಶುದ್ದ ರಾಜಕಿಯವಲ್ಲದೆ ಮತ್ತಿನ್ನೇನು?

1965'ರಲ್ಲಿ ಬುಧಿ ರಣಜಿ ಪಂದ್ಯಾವಳಿಗೆ ರೈಲ್ವೇಸ್ ತೊರೆದು ತನ್ನ ರಾಜ್ಯದ ಮೈಸೂರು ತಂಡ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ವಲಯದ ಪರವಾಗಿ ಆಡತೊಡಗಿದರು. 1966'ರಲ್ಲಿ ಮತ್ತೆ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ತಂಡ ಸೇರಿಕೊಂಡ ಬುಧಿ ಮುಂಬೈನಲ್ಲಿ ವಿಂಡಿಸ್ ವಿರುದ್ದ ಟೆಸ್ಟಿನಲ್ಲಿ ವೇಗದ (92 ನಿಮಿಷದಲ್ಲಿ 15 ಬೌಂಡರಿಗಳು) 79 ರನ್ ಗಳಿಸಿ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ತನ್ನ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿದರು. ಮುಂದಿನ ಟೆಸ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಉತ್ತಮ ಪ್ರದರ್ಶನ (45 ನಿಮಿಷಗಳಲ್ಲಿ 39 ರನ್ ). ಈ ಮಧ್ಯೆ ಅವರು ಅಭ್ಯಾಸ ಪಂದ್ಯವೊಂದರಲ್ಲಿ ಎರಡು ಗಂಟೆಗಳಲ್ಲಿ 104 ರನ್ ಸಿಡಿಸಿದ್ದರೂ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಅವರನ್ನು ಮುಂದಿನ ಸರಣಿಗೆ ಕೈಬಿಡಲಾಯಿತು.

ಕೊನೆಯ ಸರಣಿ: 1967'ರಲ್ಲಿ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಪ್ರವಾಸಕ್ಕೆ ಫಾರುಕ್ ಇಂಜಿನಿಯರ್ ಜೊತೆ ತಂಡಕ್ಕೆ ಮತ್ತೆ ಆಯ್ಕೆಗೊಂಡರು. ಇಂತಹ ಒಂದು ಕಣ್ಣಾಮುಚ್ಚಾಲೆ ಆಟ ಯಾವ ಕ್ರಿಕೆಟಿಗನ ಬಾಳಿನಲ್ಲಿ ನಡೆದಿರಲಿಕ್ಕಿಲ್ಲ. ಉತ್ತಮ ಪ್ರದರ್ಶನದ ನೀಡಿದರೂ ಮುಂದಿನ ಸರಣಿಗೆ ಅವರ ಸ್ಥಾನ ನಿಶ್ಚಿತವಾಗಿರುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಈ ಸರಣಿಯ ಎರಡನೆ ಟೆಸ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಭಾರತದ 110 ರನ್ನುಗಳಲ್ಲಿ ಬುಧಿ ಪಾಲು 47! ಈ ಸರಣಿಯ ಕೊನೆಯ ಟೆಸ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಬುಧಿ ಆರಂಭಿಕ ಆಟಗಾರನಲ್ಲದೆ, ಆರಂಭಿಕ ಬೌಲರ್ ಆಗಿ ಕೂಡ ಪ್ರದರ್ಶನ ನೀಡಿದ್ದರು. ವಿಕೆಟ್ ಹಿಂದುಗಡೆ ಫಾರುಕ್ ಇಂಜಿನಿಯರ್ ಇದ್ದರಲ್ವಾ!! ಇದೆ ಪಂದ್ಯ ಭಾರತದ ಪರ ಅವರ ಕೊನೆಯ ಪಂದ್ಯವಾಯಿತು. ಯಾಕೆಂದರೆ ಮುಂದಿನ ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾ ವಿರುದ್ದ ಸರಣಿಗೆ ಮತ್ತೆ ಅವರನ್ನು ತಂಡದಿಂದ ಕೈಬಿಡಲಾಯಿತು! ಮುಂದೆ ಬುಧಿ ೩ ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಮೈಸೂರು ಪರ ರಣಜಿ ಪಂದ್ಯವನ್ನಾಡಿದರು.

ವಿದೇಶಕ್ಕೆ ವಲಸೆ: ಭಾರತದ ಕ್ರಿಕೆಟ್ ಮಂಡಳಿಯ ರಾಜಕೀಯದಿಂದ ಬೆಸತ್ತ ಬುಧಿ ಕುಂದರನ್ 1970ರಲ್ಲಿ ಗ್ಲಾಸ್ಗವ್'ಗೆ ವಲಸೆ ಹೋದರು. ಹೋಗುವಾಗ ಭಾರತದ ಕ್ರಿಕೆಟ್ ಮಂಡಳಿಯ ಕೆಲ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಮೇಲೆ ಕಿಡಿ ಕಾರಿದ್ದರು. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಅವರನ್ನು ಮಂಡಳಿ ಮುಂದೆ ಯಾವ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಕ್ಕೂ ನೆನಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಗೋಜಿಗೆ ಹೋಗಲಿಲ್ಲ. ಸ್ಕಾಟಿಷ್ ಲೀಗಿನಲ್ಲಿ ಡ್ರಮ್'ಪೆಲ್ಲಿಯರ್ ಪರವಾಗಿ ಆಡುತ್ತಿದ್ದ ಕುಂದರನ್ ಮುಂದೆ 1980'ರಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ 42ನೆ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಬೆನ್ಸನ್ & ಹೆಡ್ಜಸ್ ಕಪ್'ನಲ್ಲಿ ಸ್ಕಾಟ್'ಲ್ಯಾಂಡ್ ತಂಡವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಿದರು. ಬುಧಿ ಅವರ ಸಹಾಯದಿಂದ ಕೋಟ್'ಬ್ರಿಡ್ಜ್ ತಂಡ 1972, 1974, 1975 ಮತ್ತು 1978'ರಲ್ಲಿ ವೆಸ್ಟರ್ನ್ ಯುನಿಯನ್ ಚ್ಯಾಂಪಿಯನ್ ಪಟ್ಟ ಗಳಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಮುಂದೆ ಅವರು 1995ರವರೆಗೂ (57ರ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ !!) ಡ್ರಮ್'ಪೆಲ್ಲಿಯರ್ ಪರವಾಗಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದರು.

ಸಾಧನೆ: 18 ಟೆಸ್ಟ್ ಪಂದ್ಯಗಳಲ್ಲಿ (34 ಇನಿಂಗ್ಸ್) 32.70ರ ಸರಾಸರಿಯಲ್ಲಿ 981 ರನ್ನುಗಳನ್ನು ಪೆರಿಸಿದ್ದರು. ಅದರಲ್ಲಿ ಎರಡು ಶತಕ (ಗರಿಷ್ಠ 192) ಮೂರು ಅರ್ಧಶತಕಗಳು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ. ಆಡಿದ 34 ಇನ್ನಿಂಗ್ಸ್'ನಲ್ಲಿ ಅವರು 21 ಬಾರಿ ಆರಂಭಿಕ ಆಟಗಾರನಾಗಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ವಿಕೆಟ್'ಕೀಪರ್ ಆಗಿ 7 ಸ್ಟಂಪಿಂಗ್ ಮತ್ತು 23 ಕ್ಯಾಚ್'ಗಳನ್ನು ಪಡೆದಿದ್ದರು.
129 ಮೊದಲ ದರ್ಜೆ ಪಂದ್ಯಗಳಲ್ಲಿ (217 ಇನಿಂಗ್ಸ್) 28.97ರ ಸರಾಸರಿಯಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟು 5,708 ರನ್ನುಗಳನ್ನು ಗಳಿಸಿದ್ದರು. ಅದರಲ್ಲಿ 12 ಶತಕ, 19 ಅರ್ಧಶತಕಗಳು. 175 ಕ್ಯಾಚುಗಳು ಮತ್ತು 85 ಸ್ಟಂಪಿಂಗ್'ಗಳು. ರಣಜಿಯಲ್ಲಿ ಅವರ ಒಟ್ಟು ಗಳಿಕೆ 2,367 ರನ್ನುಗಳು

ವಿವಾದಗಳು: 1967'ರ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಪ್ರವಾಸದ ವೇಳೆ ತಂಡದ ಆಟಗಾರರು ಅನುಭವಿಸಿದ ಕಷ್ಟಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಬುಧಿ ಬಹಿರಂಗವಾಗಿ ಟೀಕಿಸಿದ್ದರು. ಸರಿಯಾದ ಉಡುಗೆಗಳು, ಕ್ರಿಕೆಟ್ ಪರಿಕರಗಳು ಮತ್ತು ಸರಿಯಾದ ಊಟದ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡದ ಬಗ್ಗೆ ಮತ್ತು ಬ್ರಿಟಿಷರ ಗುಲಾಮರಂತೆ ವರ್ತಿಸಿದ ತಂಡದ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಮತ್ತು ಮ್ಯಾನೇಜರ್ ಕೆಕಿ ತಾರಪೋರೆ ಬಗ್ಗೆ ಆಕ್ರೋಶ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ್ದರು.ಕೊನೆ ಕೊನೆಗೆ ತಮ್ಮನ್ನು ಪದೆ ಪದೆ ತಂಡದಿಂದ ಕೈಬಿಡುತ್ತಿರುವ ಬಗ್ಗೆ ಆಕ್ರೋಶಗೊಂಡಿದ್ದ ಬುಧಿ, ನಾಯಕ ಶೋಕಿಲಾಲ ಮನ್ಸೂರ್ ಅಲಿ ಖಾನ್ ಪಟೌಡಿ ಬಗ್ಗೆ ಅಸಹನೆಗೊಂಡಿದ್ದರು. ಪಟೌಡಿ ಒಬ್ಬ ಮೂಡಿ, ಅಹಂಕಾರದ ಮೂರ್ತಿ ಮತ್ತು ಅವರು ಎಂದೂ ಆಟಗಾರರ ನಾಯಕನಾಗಿರಲಿಲ್ಲ ಎಂದಿದ್ದರು. ಇದೆಲ್ಲ ಮುಂದೆ ಬುಧಿಗೆ ತಿರುಗುಬಾಣವಾಗಿ ಪರಿಣಮಿಸಿತು.

ವಯಕ್ತಿಕ ಬದುಕು: 1967'ರ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಪ್ರವಾಸದ ವೇಳೆ ಪರಿಚಯವಾದ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಯುವತಿ ಲಿಂಡಾಳನ್ನು ವರಿಸಿದ ಬುಧಿ ಅವರಿಗೆ ಇಬ್ಬರು ಪುತ್ರರಿದ್ದಾರೆ.
2005'ರಿಂದ ಶ್ವಾಸಕೋಶದ ಕ್ಯಾನ್ಸರ್'ನಿಂದ ಬಳಲುತ್ತಿದ್ದ ಬುಧಿ 2006ರ ಜೂನ್ 23'ರಂದು ಗ್ಲಾಸ್ಗೌ'ನಲ್ಲಿ ವಿಧಿವಶರಾದರು.

ಕೊನೆ ಮಾತು: ಬುಧಿಸಾಗರ್ ಕೃಷ್ಣಪ್ಪ ಕುಂದರನ್ ಭಾರತ ಕಂಡ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ವಿಕೆಟ್ ಕೀಪರ್, ಬ್ಯಾಟ್ಸ್ಮನ್. 60'ರ ದಶಕದಲ್ಲೆ ಟೆಸ್ಟ್ ಕ್ರಿಕೆಟನ್ನು ಈಗಿರುವ ಏಕದಿನ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ಆಡುತ್ತಿದ್ದ ಬುಧಿ, ಆಯ್ಕೆಗಾರ ಅವಕೃಪೆಗೆ ಒಳಗಾಗದೆ ಇರುತ್ತಿದ್ದರೆ 1983'ರ ವಿಶ್ವಕಪ್ ಪಂದ್ಯಾವಳಿಯಲ್ಲಿ ಕಿರ್ಮಾನಿ ಪ್ರವೇಶ ಅಸಾಧ್ಯವಾಗಿರುತ್ತಿತ್ತೇನೋ!

ಬುಧಿ ಅವರ ನಿಧನದ ನಂತರ " ದಿ ಹಿಂದೂ" ಪತ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಖ್ಯಾತ ಅಂಕಣಕಾರ ಮನು ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಶ್ರದ್ದಾಂಜಲಿ ಅರ್ಪಿಸಿದ್ದರು. ಬುಧಿಸಾಗರ್ ಕುಂದರನ್'ರ ಕ್ರಿಕೆಟ್ ಬಾಳಿನ ಬಗ್ಗೆ ಅವರು ಬರೆದದ್ದು ಹೀಗೆ:

“Budhi Kunderan radiated pure dynamism, dazzling all by his hooks and "falling sweep shots" (like Rohan Kanhai), brilliant wicket keeping and athleticism Budhi Kunderan captured the imagination of discerning cricket lovers but his career was ended by regional domination and favoritism”

"Cricket historians do their best to brush aside the truth about Kunderan's disappearance from the Indian cricketing scene, but none with any conscience would suppress the truth that he was axed to accommodate mediocres who were powerful and influential. For that matter none from his own state, then called Mysore, spoke up for him. The treacherous silence of the important office bearers of the Mysore State Cricket Association was for selfish reasons. With an eye on positions of power, the welfare of players was completely sacrificed by the authorities”

"Budhi Kunderan left India with a very heavy heart. He had been brutally martyred. He left as a martyr, never to return"

"For thousands like me the injustice done to Budhi Kunderan, then, has created a deep wound that refuses to heal — even after nearly four decades. The wound hurt us even more when the BCCI never gave him a benefit, and did not even have the courtesy to invite him for its Golden Jubilee celebrations. His death, in a fundamental sense a martyr's death, makes many of us bleed and shed tears in a real profound manner without any sentimentality"

ಇಂದಿನ ಕ್ರಿಕೆಟಿಗರಿಗೆ ಇಂತಹ ಸ್ಥಿತಿ ಕನಸಿನಲ್ಲೂ ಬರಲಿಕ್ಕಿಲ್ಲ, ಆಲ್ವಾ?
(ಚಿತ್ರ ಕೃಪೆ: ದ ಹಿಂದೂ)

ಇಂತಿ ನಿಮ್ಮ ಪ್ರೀತಿಯ,
ಅಧಿಕಪ್ರಸಂಗಿ